Najważniejszym etapem każdego postępowania restukturyzacyjnego jest uzyskanie porozumienia pomiędzy dłużnikiem oraz wierzycielami co do warunków spłaty przysługujących im należności. Porozumienie to następuje w formie układu – a więc pewnego rodzaju zbiorowej ugody określającej warunki spłaty zadłużenia (więcej[U1] o układzie w innym naszym artykule: PRZYJĘCIE UKŁADU. To, jakiego rodzaju wierzytelności mogą zostać objęte układem regulują przepisy prawa restrukturyzacyjnego. Zgodnie z ogólną zasadą, układ obejmuje wierzytelności powstałe przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego. Innymi słowy, postępowanie restrukturyzacyjne dotyczy długów już istniejących w momencie rozpoczęcia restrukturyzacji, a nie tych powstałych w jej trakcie. Jest jednak grupa wierzytelności, która pomimo powstania przed otwarciem postępowania nie może uczestniczyć w układzie. Dłużnik nie może więc kierować propozycji układowych (propozycji warunków spłaty zadłużenia) wobec tych wierzytelności. Ostatnia nowelizacja przepisów znacząco jednak tę grupę pomniejszyła – czyniąc tym samym postępowanie restrukturyzacyjne jeszcze bardziej korzystnym dla dłużnika. Jedna ze zmian dotyczy zaś szczególnie problematycznych z punktu widzenia dłużnika wierzytelności tj. wierzytelności zabezpieczonych na jego majątku (m. in. hipoteka, zastaw, zastaw rejestrowy). Obecnie objęcie tych wierzytelności układem może nastąpić także bez zgody wierzyciela.
JAK BYŁO PRZED NOWELIZACJĄ? – KONIECZNOŚĆ UZYSKANIA ZGODY WIERZYCIELI
Według obowiązujących dotychczas przepisów, objęcie wierzytelności zabezpieczonej na majątku dłużnika układem możliwe było jedynie po uzyskaniu zgody wierzyciela. Zadaniem dłużnika było więc przekonać wierzyciela, iż objęcie wierzytelności postępowaniem restrukturyzacyjnym będzie dla niego bardziej korzystne niż uzyskanie zaspokojenia z przedmiotu zabezpieczenia. Innymi słowy wierzyciel mógł więc wybrać, czy woli wszcząć procedurę windykacyjną z przedmiotu zabezpieczenia np. z obciążonej hipoteką nieruchomości, czy też zgodzić się na objęcie wierzytelności układem. W praktyce wierzyciele rzadko wybierali opcję restrukturyzacji. Dla dłużników posiadających liczne zadłużenie hipoteczne (czy też zabezpieczone w inny sposób) postępowanie restrukturyzacyjne nie było więc aż tak korzystne. Nawet po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego dłużnik nie zyskiwał bowiem ochrony przed egzekucją ze strony wierzycieli zabezpieczonych na jego majątku. Znacznie utrudniało to skuteczne prowadzenie postępowania – w każdej chwili wierzyciel mógł rozpocząć egzekucję zajmując niezbędne dla prowadzenia działalności składniki majątkowe.
PO NOWELIZACJI ZGODA WIERZYCIELI NIE JEST WYMAGANA
Opisana powyżej niekorzystna sytuacja uległa zmianie wraz z ostatnią nowelizacją przepisów prawa restrukturyzacyjnego. Obecnie objęcie wierzytelności zabezpieczonej na majątku dłużnika układem nie wymaga jego zgody. Musi jednak zostać spełniony jeden z dwóch warunków:
- Złożona wierzycielowi propozycja układowa przewiduje spłatę całej należności;
- Złożona wierzycielowi propozycja układowa zapewnia zaspokojenie takie, jakie uzyskałby on z przedmiotu zabezpieczenia;
O ile pierwszy przypadek jest więc jasny – dotyczy propozycji pełnego zaspokojenia wierzyciela – warto pochylić się nad drugim z nich. Może się bowiem zdarzyć, iż wysokość wierzytelności przekracza wartość majątku, na którym jest ona zabezpieczona. Przykładem może być sytuacja, gdy kredyt na kwotę 200.000 zł został zabezpieczony na hipotece działki o wartości 150.000 zł. W takiej sytuacji wystarczy, aby dłużnik zaproponował wierzycielowi spłatę takiej kwoty, jaką wierzyciel realnie uzyskałby w toku egzekucji z przedmiotu zabezpieczenia – w przytoczonym przykładzie będzie to więc kwota 150.000 zł. Aby zweryfikować, czy spełniony został opisany warunek zaspokojenia wierzyciela nie gorzej niż w wypadku egzekucji z przedmiotu zabezpieczenia należy więc dokonać wyceny tego składnika majątkowego. W tym celu niezbędne jest skorzystanie z usług rzeczoznawcy majątkowego. Jeśli wysokość złożonej propozycji układowej będzie równa bądź wyższa niż kwota jaką wierzyciel uzyskał by w toku egzekucji – wówczas wierzytelność zostanie objęta układem. Co ważne, objęcie układem wierzytelności zabezpieczonej na majątku dłużnika możliwe jest także w momencie gdy umowa stanowiąca podstawę zobowiązania została rozwiązana. Jeśli więc przykładowo bank wypowiedział dłużnikowi umowę kredytu z powodu zaległości w spłatach rat, wierzytelność w dalszym ciągu może zostać objęta układem, a dłużnik zyskuje ochronę przed egzekucją.
PROPOZYCJE UKŁADOWE MOGĄ SIĘ RÓŻNIĆ
Warto pamiętać, iż ten sam składnik majątkowy bywa nierzadko przedmiotem zabezpieczenia dla więcej niż jednego wierzyciela. Przykładem jest tu chociażby hipoteka nieruchomości, na której zabezpieczonych jest kilku wierzycieli hipotecznych. Wierzyciel wpisany na pierwszym miejscu hipoteki uzyska wówczas znacznie wyższe zaspokojenie niż dalsi wierzyciele. W takiej sytuacji propozycja układowa skierowana do dalszych wierzycieli nie musi opiewać na całą wartość nieruchomości, a wyłącznie na tyle ile wierzyciele realnie uzyskaliby w toku sprzedaży przez komornika tejże nieruchomości. Innymi słowy, dla określenia czy warunek objęcia układem został spełniony znaczenie ma porównanie propozycji układowej z przypuszczalną kwotą, jaką dany wierzyciel uzyskałby z przedmiotu zabezpieczenia. Jeśli na jedynym składniku majątkowym zabezpieczony jest jeden wierzyciel – wówczas propozycja układowa musi opiewać na całą wartość nieruchomości. Jeśli jednak wierzycieli jest więcej, propozycje układowe dla każdego z nich mogą być już znacznie niższe. Oczywistym jest bowiem, że nie każdy z nich w toku egzekucji otrzymałby równowartość całego składnika majątkowego. Kwota ta musiałaby zostać na nich podzielona.
PODSUMOWANIE
Wprowadzona zmiana uczyniła postępowanie restrukturyzacyjne bardziej atrakcyjnym dla dłużników zmagających się z problemami ze spłatą zobowiązań zabezpieczonych na ich majątku. Obowiązujące obecnie przepisy nie wymagają zgody wierzyciela na objęcie takiej wierzytelności układem. Warunkiem jest jednak złożenie wierzycielowi propozycji spłaty całego zadłużenia, bądź też przynajmniej takiej kwoty, jaką wierzyciel ten uzyskałby realnie w toku postępowania egzekucyjnego. Co ważne, nie ma przy tym ograniczeń co do rozłożenia zadłużenia na raty. Rozwiązanie to jest szczególnie atrakcyjne dla dłużników mających więcej niż jednego wierzyciela hipotecznego, bądź też dla tych, którym grozi wypowiedzenie przez wierzyciela łączącej ich umowy, a co za tym idzie wszczęcie procedury egzekucyjnej. Podsumowując, nowelizację ocenić należy pozytywnie, gdyż poszerzyła ona zakres ochrony dłużnika – nie naruszając przy tym nadto interesu wierzycieli.
