zakres ochrony przed egzekucją
Postępowanie restrukturyzacyjne jest kierowane do przedsiębiorców znajdujących się w trudnej albo bardzo trudnej sytuacji finansowej. Często największym problemem w takim przypadku są prowadzone egzekucje. W szczególności dotkliwe mogą być zajęcia istotnych składników majątku czy zajęcie rachunku bankowego. Dlatego bardzo ważnym elementem restrukturyzacji jest otoczenie dłużnika ochroną przed egzekucjami. Jak ważnym – pokazuje znikoma popularność postepowania o zatwierdzenie układu – jedynego trybu restrukturyzacji, który takiej ochrony przed egzekucją nie gwarantuje. Warto jednak wiedzieć, że ochrona przed egzekucją w postępowaniach restrukturyzacyjnych nie jest jednak ani absolutna – część wierzytelności pozostaje poza jej zakresem, ani jednolita – poszczególne tryby postępowania różnią się w zakresach i zasadach gwarantowanej ochrony.
Wierzytelności układowe – pełna ochrona przed egzekucjami
Ochrona przed egzekucją, za wyjątkiem postepowania sanacyjnego, dotyczy wyłącznie wierzytelności układowych, to znaczy takich, które są przedmiotem postępowania restrukturyzacyjnego i mają wejść w zakres układu pomiędzy dłużnikiem a wierzycielami. Zgodnie z przepisami Prawa Restrukturyzacyjnego układem są objęte – co do zasady – wszystkie wierzytelności, które powstały przed otwarciem postępowania – z zastrzeżonymi w ustawie szczególnymi wyjątkami. Wierzytelności układowe są przedmiotem propozycji układowych złożonych przez dłużnika wierzycielom, określających proponowane zasady i tryb ich spłaty. Dlatego też możliwość ich egzekwowania w trakcie restrukturyzacji podważałoby ideę całego postepowania. W odniesieniu do tych wierzytelności dłużnik objęty jest pełną ochroną – wszystkie postepowania zostaną zawieszone i nie można wszczynać nowych.
Wierzytelności nie objęte układem – brak ochrony przed egzekucjami
Część wierzytelności pozostaje poza zakresem układu. Ze względu na ich szczególny charakter ustawodawca uznał, że nie powinny być objęte postępowaniem restrukturyzacyjnym. Dotyczy to w szczególności wierzytelności alimentacyjnych oraz wypłacanych przez dłużnika rent odszkodowawczych za wywołanie rozstroju zdrowia, chorobę czy śmierć. Wierzytelności te dotyczą dostarczania środków utrzymania i zasady współżycia społecznego przemawiają za tym, że powinny być regulowane terminowo i w pełnej wysokości. Układ nie obejmuje również wierzytelności powstałych po dniu otwarcia postępowania, w tym również związanych ze spadkami otwartymi po tej dacie. Tego rodzaju zobowiązania powinny być regulowane przez dłużnika na bieżąco, ponieważ w przeciwnym razie może dojść nawet do umorzenia postepowania. Układ wreszcie nie obejmuje części zobowiązań względem ZUS – w zakresie, w którym dłużnik – jako płatnik – potrąca składki ubezpieczeniowe z pensji swoich pracowników i powinien je w ich imieniu wpłacić do ZUS. W tym zakresie dłużnik nie spełnia swojego zobowiązania, lecz niejako wykonuje je za swoich pracowników. W związku z tym również takie zobowiązania nie mogą być objęte układem.
W zakresie wyżej wymienionych zobowiązań dłużnik nie jest objęty żadną ochroną przed egzekucjami – z wyłączeniem postepowania sanacyjnego, gdzie również taka ochrona jest gwarantowana. W pozostałych przypadkach, pomimo otwarcia restrukturyzacji postepowania egzekucyjne będą mogły być wszczynane i prowadzone bez żadnych przeszkód.
zakres ochrony przed egzekucją
Wierzytelności objęte układem za zgodą wierzyciela
Układem z mocy prawa nie są również objęte wierzytelności dotyczące roszczeń z zakresu prawa pracy oraz wierzytelności zabezpieczone rzeczowo na majątku dłużnika (np. poprzez ustanowienie hipoteki na nieruchomości czy zastawu rejestrowego na rzeczach ruchomych). W tych jednak przypadkach wierzyciel może wyrazić dobrowolnie zgodę na objęcie takiej wierzytelności układem. Nie jest jednoznacznie określone, co z ochroną przed egzekucją w takim przypadku, ponieważ ustawa – wprowadzając ograniczenia egzekucji – odnosi się w tym względzie do „wierzytelności objętych układem z mocy prawa”. Wierzytelności z zakresu prawa pracy oraz wierzytelności zabezpieczone rzeczowo nie mają takiego charakteru. Nie są objęte układem z mocy prawa, lecz z woli wierzyciela. Wydaje się jednak, że jeżeli sam wierzyciel podejmie decyzję o objęciu jego wierzytelności układem, to od tego momentu powinna być ona objęta ochroną przed egzekucja na równi z wierzytelnościami objętymi układem z mocy prawa. Takie opinie można spotkać w literaturze i wydają się one rozsądne. Egzekwowanie wierzytelności i jednoczesne negocjowanie zasad jej spłaty w ramach układu byłoby pozbawione sensu.
zakres ochrony przed egzekucją
Zawieszenie egzekucji nie wstrzymuje zajęć
Zawieszenie prowadzonych egzekucji nie powoduje automatycznego uchylenia dokonanych w ich ramach czynności egzekucyjnych. W szczególności w mocy pozostają dokonane przez komornika zajęcia, w tym na przykład zajęcie rachunku bankowego. Może być to bardzo kłopotliwe dla dłużnika i istotnie utrudniać prowadzenie działalności gospodarczej. Jest to podyktowane koniecznością ochrony wierzycieli przed swobodnym dysponowaniem przez dłużnika wcześniej zajętymi składnikami majątkowymi np. w przypadku umorzenia postępowania restrukturyzacyjnego. Niemniej jednak, w określonych przypadkach dalsze trwanie ustanowionych na majątku dłużnika zajęć może bardzo utrudniać dalsze prowadzenie działalności gospodarczej i tym samym utrudniać lub nawet uniemożliwiać osiągnięcie celów postepowania restrukturyzacyjnego. Dlatego w większości postępowań istnieje dodatkowa możliwość uchylenia zajęć komorniczych. W postępowaniu układowym i w przyspieszonym postepowaniu układowym może to zrobić sędzia komisarz na wniosek dłużnika lub nadzorcy sądowego. W przypadku tych postępowań uprawnienie to odnosi się tylko do postępowań egzekucyjnych dotyczących wierzytelności objętych układem. W postępowaniu sanacyjnym, które gwarantuje dłużnikowi najszerszą ochronę przed egzekucjami, sędzia komisarz może uchylać wszystkie zajęcia na majątku dłużnika, bez względu na to jakich wierzytelności dotyczą. Zarówno w postepowaniach układowych jak i sanacyjnym warunkiem uchylenia zajęcia jest to, aby było to niezbędne dla dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa dłużnika. Jest to więc kwestia ocenna i zależy od decyzji sędziego komisarza. Czyli gwarancji nie ma. Z kolei w uproszczonym postepowaniu restrukturyzacyjnym, które toczy się bez nadzoru sądu, w ogóle nie ma możliwości uchylania zajęć komorniczych na majątku dłużnika. Ochrona przed egzekucją w tym trybie jest więc dość istotnie ograniczona.
zakres ochrony przed egzekucją
Nie warto zwlekać z otwarciem restrukturyzacji
Restrukturyzacja może być wykorzystywana nie tylko przez przedsiębiorców, którzy popadli już w stan niewypłacalności, ale również przez takich, którzy są dopiero tym zagrożeni – a więc na znacznie wcześniejszym etapie kłopotów finansowych. Dlatego też z decyzją nie warto czekać do ostatniej chwili. Samo zawieszenie egzekucji nie gwarantuje pełnej ochrony dłużnikowi, jeżeli w mocy mimo to pozostaną dokonane przez komornika zajęcia. Dlatego też dobrym pomysłem jest odpowiednio wczesne złożenie wniosku o otwarcie restrukturyzacji, zanim postepowania egzekucyjne wkroczą w zaawansowaną fazę.
