ZMIANA UKŁADU ZAWARTEGO Z WIERZYCIELAMI

W naszych wpisach wielokrotnie pochylaliśmy się nad problematyką związaną z układem. Jest to bowiem nieodłączny element każdego trybu postępowania restrukturyzacyjnego, mający za zadanie pomóc dłużnikowi w spłacie swych wierzycieli. Układ realizuje więc podstawowy cel postępowania restrukturyzacyjnego jakim jest uniknięcie upadłości dłużnika. O tym jak przebiega proces zawarcia z wierzycielami, a następnie zatwierdzenia przez sąd układu pisaliśmy w artykule WIERZYCIELIE ZAGŁOSOWALI ZA PRZYJĘCIEM UKŁADU – CO DALEJ? ZATWIERDZENIE PRZYJĘTEGO UKŁADU. Istnieją jednak przypadki, w których nawet prawomocnie zatwierdzony układ może zostać zmieniony.

NA CZYM POLEGA ZMIANA UKŁADU?

W modelowym przykładzie postępowania restrukturyzacyjnego dłużnik zawiera z wierzycielami układ, który zostaje poddany kontroli, a następnie zatwierdzeniu przez sąd. Kolejnym krokiem jest wykonanie układu (realizacja spłat) zwieńczona stwierdzeniem przez sąd wykonania układu. Stanowi to koniec postępowania restrukturyzacyjnego. Zawierane przez dłużników oraz wierzycieli układy wielokrotnie przewidują jednak realizację spłat przez okres sięgający nawet 5-10 lat. Biorąc pod uwagę dynamikę zmian gospodarczych oraz cyklów koniunkturalnych jest to okres relatywnie długi, w którym sytuacja dłużnika może ulec diametralnej zmianie. W tym czasie mogą również wystąpić różnego rodzaju pozaekonomiczne czynniki – takie jak chociażby dotyczące dłużnika zdarzenia losowe.  Nie trudno wyobrazić sobie sytuację, gdy na skutek upływu czasu zawarty układ staje się krzywdzący dla którejś ze stron, bądź też zwyczajnie niemożliwy do realizacji. W tym celu prawodawca dopuścił możliwość zmiany zawartego układu tak, aby dostosować go do zaktualizowanych okoliczności. Zmiana układu może dotyczyć zarówno warunków spłaty, jak również powierzenia zarządu nad przedsiębiorstwem osobie innej niż dłużnik.

KIEDY UKŁAD MOŻE ZOSTAĆ ZMIENIONY?

Aby przeciwdziałać nadużyciom, prawodawca dopuścił możliwość zmiany układu jedynie w ściśle określonych przypadkach. Prawo restrukturyzacyjne przewiduje dwie przesłanki zmiany układu.

Zmiana układu jest możliwa, jeżeli po jego zawarciu dochodzi do trwałego wzrostu lub spadku dochodów przedsiębiorstwa. Pierwsza przesłanka odnosi się zatem do sytuacji ekonomicznej dłużnika i ma na celu zabezpieczyć obie strony (zarówno dłużnika jak i wierzyciela) przed niespodziewanymi zmianami w dochodach przedsiębiorstwa. Może się bowiem zdarzyć, iż towarzyszące zawarciu układu przewidywania dłużnika oraz wierzycieli co do przyszłych możliwości finansowych dłużnika okażą się nietrafione. Wraz z upływem czasu może stać się jasnym, iż dochody przedsiębiorstwa są niższe niż wynikało to z czynionych szacunków, a w konsekwencji realizacja założeń układu nie jest możliwa. Z drugiej strony nierzadko dochodzi również do sytuacji, gdy na skutek wprowadzonych zmian w przedsiębiorstwie kondycja finansowa dłużnika jest na tyle dobra, że zyski starczałyby na wyższe spłaty na rzecz wierzycieli. W pierwszym z opisanych wariantów utrzymanie układu w niezmienionej postaci prowadziłoby niechybnie do braku jego prawidłowej realizacji (z powodu braku dostatecznej ilości środków). Drugi z nich jest z kolei krzywdzący dla wierzycieli, którzy mogliby uzyskać pełniejsze zaspokojenie. Zmiana układu ma zatem wówczas na celu dostosowanie warunków spłaty do aktualnych możliwości finansowych dłużnika. Co jednak ważne, aby zmodyfikować układ zmiana w dochodach dłużnika musi być stała. Przejściowe lepsze bądź gorsze wyniki finansowe nie stanowią jeszcze przesłanki zmiany układu.   

Druga przesłanka odnosi się z kolei do nieprawidłowości w wykonywaniu układu oraz sprawowaniu zarządu nad przedsiębiorstwem. Nieprawidłowości te mogą zaś dotyczyć:

– dokonywania przez dłużnika niezgodnych z prawem czynności mogących skutkować pokrzywdzeniem wierzycieli (np. dokonywanie pozornych czynności służących wykazaniu niższych niż rzeczywiste dochodów);

– dopuszczenia się przy sprawowaniu zarządu oczywistych błędów, które mogą uniemożliwić wykonanie układu (np. nieracjonalne decyzje biznesowe);

– utrudnienie wykonywania nadzorcy wykonania układu swojej funkcji (np. odmowa dostępu do ksiąg finansowych);

W przypadku zaistnienia wskazanych powyżej naruszeń zmiana układu może mieć na celu pozbawienie dłużnika zarządu nad swym przedsiębiorstwem i powierzenie jej innej osobie – np. zarządcy przymusowemu.

POSTĘPOWANIE W PRZEDMIOCIE ZMIANY UKŁADU

Postępowanie w przedmiocie zmiany układu może zostać zainicjowane złożeniem wniosku zarówno przez dłużnika jak i wierzycieli, a także nadzorcę wykonania układu. Sąd rozpatruje wniosek decydując, czy w jego ocenie przytoczone przez wnioskodawcę okoliczności świadczą o ziszczeniu się którejś z przesłanek przewidzianych przepisami. W przypadku pozytywnego dla wnioskodawcy rozstrzygnięcia, Sąd otwiera postępowanie. Zwoływane jest po raz kolejny zgromadzenie wierzycieli, na którym uczestniczą wszyscy aktualni wierzyciele dłużnika (nie uczestniczą już wierzyciele których wierzytelność została w całości spłacona). Ponadto siła głosu wierzycieli aktualizowana jest w zależności od sum wierzytelności pozostałych do spłaty (umniejszana jest o wartość wierzytelności spłaconych). Jeśli wierzyciele opowiedzą się za zmianą układu, nowy układ podlega zatwierdzeniu przez sąd. W efekcie pierwotny układ przestaje obowiązywać. Jeśli jednak za zmianą układu nie opowie się dostateczna liczba wierzycieli, pierwotny układ pozostaje w mocy.

PODSUMOWANIE

Dopuszczenie przez prawodawcę możliwości zmiany zawartego układu służy zwiększeniu elastyczności postępowania restrukturyzacyjnego. Nawet najgłębsze analizy nie są bowiem w stanie przewidzieć z pełną skutecznością możliwości finansowych dłużnika w całkiem odległej – z perspektywy biznesowej – przyszłości. W skrajnych sytuacjach może się zatem zdarzyć, iż założenia układu w pewnym momencie całkowicie odbiegają od realnych możliwości finansowych dłużnika. Co również ważne, zmiana układu może zostać wprowadzona zarówno na korzyść dłużnika, jak i wierzycieli.