Leasing jest bardzo popularną wśród przedsiębiorców formą finansowania działalności gospodarczej. Leasingować można praktycznie wszystko: od komputerów po samochody, maszyny budowlane czy nawet całe nieruchomości. Ze względu na jego rozpowszechnienie, z leasingu korzysta również wielu przedsiębiorców, którzy decydują się na otwarcie postepowania restrukturyzacyjnego. Dlatego warto dokładnie przeanalizować co dzieje się z leasingiem w toku takiego postępowania. Czy zobowiązania leasingowe są objęte układem? Czy w trakcie restrukturyzacji trzeba nadal uiszczać raty? Czy firma leasingowa może wypowiedzieć umowę? Co z wykupem przedmiotu leasingu, jeżeli umowa skończy się w trakcie restrukturyzacji? Na te pytania odpowiada dzisiejszy artykuł.
Leasing operacyjny i finansowy
Dwie podstawowe odmiany leasingu to operacyjny (kiedy przedmiot leasingu pozostaje środkiem trwałym u leasingodawcy) oraz finansowy (kiedy przedmiot leasingu staje się środkiem trwałym u korzystającego). Leasing operacyjny wykazuje więc podobieństwa do umowy najmu, natomiast finansowy do sprzedaży na raty. Rozróżnienie to funkcjonuje również na gruncie prawa restrukturyzacyjnego. Różnice są istotne i dotyczą zakresu objęcia tych wierzytelności układem. Jeżeli dana wierzytelność nie jest objęta układem, to wówczas postępowanie restrukturyzacyjne jej nie dotyczy. Dłużnik musi ją spłacić i nie jest objęty żadną ochroną. Taka wierzytelność może być normalnie egzekwowana w trakcie postepowania restrukturyzacyjnego. Rozróżnienie na wierzytelności układowe i pozaukładowe ma więc niezwykle doniosłe znaczenie.
Zakres objęcia układem
W przypadku leasingu operacyjnego układem z wierzycielami mogą zostać objęte wyłącznie zaległe wierzytelności, które powstały przed otwarciem postępowania. Leasing ten jest podobny do umowy najmu i w taki sposób jest też traktowany w restrukturyzacji. Dlatego wynagrodzenie za korzystanie z przedmiotu leasingu w trakcie trwania postepowania powinno być normalnie uiszczane i nie podlega restrukturyzacji.
Odmiennie przepisy restrukturyzacyjne nakazują traktować leasing finansowy. W tym przypadku układem zostaje objęte całe zobowiązanie – również w zakresie rat przypadających po otwarciu postepowania. Zgodnie z art. 81 ust. 4 Prawa restrukturyzacyjnego – w odniesieniu do rat jeszcze niewymagalnych stosuje się jedynie pewien dyskont – umniejsza się je o odsetki ustawowe za czas od otwarcia postępowania do dat wymagalności poszczególnych rat.
LEASING W RESTRUKTURYZACJI
Płatność bieżących rat
Zgodnie ogólną zasadą z art. 252 prawa restrukturyzacyjnego od dnia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego dłużnik nie może spełniać wierzytelności objętych układem. W tym miejscu widać wyraźnie jak istotne znaczenie ma rozróżnienie na leasing operacyjny i finansowy. W przypadku leasingu finansowego, układem objęta jest cała wierzytelność – również w zakresie rat, które jeszcze nie były wymagalne. W tym więc przypadku już od momentu otwarcia postępowania dłużnik nie tylko, że nie będzie musiał, ale wręcz nie będzie mógł już płacić rat, których termin płatności przypadnie w trakcie trwania postępowania.
Zupełnie inaczej będzie w przypadku leasingu operacyjnego. Tutaj układem objęte są tylko raty, które stały się wymagalne przed otwarciem postępowania. Raty zapadłe po otwarciu postepowania dłużnik będzie musiał płacić na bieżąco. Opóźnienia w regulowaniu bieżących rat może doprowadzić nawet do umorzenia postępowania restrukturyzacyjnego (w zależności od trybu).
Podsumowując: w przypadku leasingu finansowego nie wolno płacić bieżących rat, a w przypadku leasingu operacyjnego – trzeba.
LEASING W RESTRUKTURYZACJI
Ochrona przed wypowiedzeniem
Zgodnie z art. 256 ust. 2 prawa restrukturyzacyjnego wypowiedzenie umowy leasingu po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego jest możliwe tylko za zgodą rady wierzycieli lub nadzorcy lub zarządcy sądowego – jeżeli rada nie została ustanowiona (a tak jest najczęściej). W praktyce więc można przyjąć, że umowa leasingu w trakcie trwania restrukturyzacji nie będzie mogła zostać wypowiedziana – chyba, że będzie to leżało w interesie dłużnika.
Trzeba jednak wyraźnie zaznaczyć, że ochrona przed wypowiedzeniem nie jest absolutna. Zgodnie z art. 256 ust. 3 prawa restrukturyzacyjnego przepisów ograniczających możliwość wypowiedzenia umowy leasingu nie stosuje się między innymi w przypadku, w którym dłużnik nie będzie regulował zobowiązań nieobjętych układem. Ujawnia to kolejną praktyczną różnicę pomiędzy leasingiem operacyjnym a finansowym.
W leasingu finansowym układem jest objęte całe zobowiązanie, w związku z czym dłużnik nie musi regulować bieżących rat leasingowych, a firma leasingowa nie może z tego powodu wypowiedzieć umowy. W przypadku natomiast leasingu operacyjnego dłużnik – jak to zostało powyżej wskazane – ma obowiązek regulowania bieżących rat w trakcie trwania postepowania. Firma leasingowa nie może więc w takim przypadku wypowiedzieć umowy jedynie z powodu zaległości powstałych przed otwarciem postępowania. Jeżeli jednak takie zaległości powstaną w trakcie samego postępowania, to wówczas dłużnik nie będzie już objęty szczególną ochroną i umowa będzie mogła zostać normalnie wypowiedziana.
LEASING W RESTRUKTURYZACJI
Co z wykupem?
Znaczna część umów leasingowych zawiera opcję wykupu. Po upływie okresu leasingu, za zapłatą określonej w umowie ceny, korzystający może nabyć przedmiot leasingu na własność. Co jednak w sytuacji, w której ustalony w umowie okres leasingu upłynie w trakcie trwania restrukturyzacji? Jest to kwestia problematyczna.
Podstawowym warunkiem realizacji wykupu jest bowiem spełnienie wszystkich obowiązków wynikających z umowy leasingu. Dotyczy to w szczególności zapłaty wszystkich rat. W przypadku restrukturyzowanych dłużników ten warunek często może się okazać trudny do spełnienia. Z ostatecznym rozliczeniem leasingu poczekać trzeba będzie na wykonanie układu. Może to zająć w nawet kilka lat. W praktyce więc dużo zależy od podejścia firm leasingowych, ale problem niewątpliwie istnieje. Czy można się przed tym jakoś zabezpieczyć?
Jednym z rozwiązań może być ustanowienie na przedmiocie leasingu zastawu rejestrowego. Zgodnie z art. 151 ust. 2 układ między innymi nie obejmuje wierzytelności zabezpieczonych na mieniu dłużnika zastawem rejestrowym. W takim przypadku dłużnik musiałby normalnie płacić raty – niezależnie od biegu postępowania restrukturyzacyjnego. Z uwagi na powyższe – doszłoby do uregulowania wszystkich należności i nie byłoby przeszkód do realizacji wykupu.
W piśmiennictwie wskazuje się też na możliwość dokonania płatności zaległości leasingowej przez inny podmiot. W ten sposób np. zaprzyjaźniona firma mogłaby nabyć od firmy leasingowej wierzytelność wobec dłużnika i wstąpić w jej miejsce. Krytycy tego rozwiązania wskazują na to, że byłaby to pewna forma wykonania zobowiązania objętego układem, co jest przecież niedopuszczalne. Niemniej jednak taka koncepcja również funkcjonuje.
Pewnego rodzaju rozwiązaniem byłaby też zapłata – wbrew zakazowi – wszystkich zaległych rat i realizacja wykupu. Wiązałoby się to z pewnego rodzaju ryzykiem: wpłacone w ten sposób raty stanowiłyby świadczenie nienależne i mogłyby podlegać zwrotowi jako bezpodstawne wzbogacenie. Postępowanie restrukturyzacyjne różni się jednak od upadłości. Nadzorca sądowy ma inne kompetencje od syndyka i nie ma instrumentów prawnych, które mógłby wykorzystać w celu uzyskania zwrotu takiego świadczenia. Jeżeli więc nie doprowadziłoby to do umorzenia postepowania, to dłużnik mógłby skutecznie zrealizować wykup.
