Podstawową funkcją postępowania restrukturyzacyjnego jest uniknięcie upadłości. Obowiązujące przepisy przewidują szereg sposobów naprawy sytuacji ekonomicznej dłużnika. Składają się na nie różnego rodzaju środki restrukturyzacyjne, takie jak chociażby restrukturyzacja zobowiązań względem wierzycieli (redukcja, rozłożenie na raty), wprowadzenie istotnych zmian usprawniających funkcjonowanie przedsiębiorstwa czy też uzyskania finansowania. Środki restrukturyzacyjne, które mają być zastosowane w przypadku danego przedsiębiorcy opisywane są we wstępnym, a następnie finalnym planie restrukturyzacyjnym. Aby jednak wprowadzenie planu w życie było w ogóle możliwe, przedsiębiorca borykający się z kłopotami musi uzyskać choć odrobinę czasu na złapanie finansowego oddechu. Niezwykle ważne jest również zachowanie możliwości dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa. W tym celu ustawodawca wprowadził mechanizmy zabezpieczające dłużnika. Należy do nich ochrona przed egzekucją, ale także ochrona przed rozwiązaniem zawartych przez dłużnika w ramach swej działalności umów. Na skutek ostatniej nowelizacji przepisów zakres ochrony umów uległ jednak znaczącemu poszerzeniu.
DOTYCHCZASOWE ZASADY OCHRONY UMÓW DŁUŻNIKA
Reguły ochrony zawartych przez dłużnika umów opisane zostały przez nas szczegółowo w osobnym artykule: OCHRONA DŁUŻNIKA PRZED WYPOWIEDZENIEM UMÓW W RESTRUKTURYZACJI. Warto jednak przypomnieć kilka podstawowych kwestii. Po pierwsze, ochrona ta obowiązuje we wszystkich trybach postępowania restrukturyzacyjnego – od jego wszczęcia aż do zakończenia. Polega ona w uproszczeniu na tym, iż kontrahent dłużnika nie może rozwiązać zawartej z dłużnikiem umowy poprzez jej wypowiedzenie, jeśli jest ono spowodowane okolicznościami powstałymi przed otwarciem postępowania. Przykładowo wiec, jeśli dłużnik zalega z płatnością czynszu za najem lokalu za okres umożliwiający wypowiedzenie przez właściciela lokalu umowy najmu, po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego właściciel nie może tego zrobić. Chodzi bowiem, aby dłużnik w trakcie postępowania mógł zachować środki niezbędne dla dalszego prowadzenia działalności – w tym przypadku lokal, w którym prowadzone jest przedsiębiorstwo. Warunkiem ochrony jest jednak prawidłowe wykonywanie umowy po otwarciu postępowania. W przytoczonym przykładzie dłużnik nie musi więc spłacać zaległości, jednak bieżące należności muszą zostać uiszczane. Innymi słowy wierzyciel nie może wypowiedzieć danej umowy jeśli dłużnik nie wykonywał jej przed wszczęciem postępowania, ale po jego rozpoczęciu wypełnia już swe obowiązki. Gdy jednak dłużnik po otwarciu postępowania w dalszym ciągu nie postępuje zgodnie z umową – wówczas nie ma przeszkód by taką umowę wypowiedzieć. Co jednak najważniejsze, według obowiązujących dotychczas przepisów istniała ścisła lista umów objętych wspomnianą ochroną przed wypowiedzeniem. Były to umowy takie jak: umowa najmu i dzierżawy, umowa kredytowa oraz leasingowa (leasingu operacyjnego), czy też umowa o prowadzenie rachunku bankowego. Pozostałe umowy – niewymienione wprost w przepisie – nie były już chronione.
TERAZ JESZCZE SZERSZY ZAKRES OCHRONY
Sytuacja uległa jednak zmianie wraz z ostatnią nowelizacją prawa restrukturyzacyjnego. Obecnie objęte ochroną są nie tylko umowy wymienione w przepisie, ale także wszelkie inne umowy o podstawowym znaczeniu dla prowadzenia przedsiębiorstwa. Uznano, iż funkcjonowanie ścisłej listy umów objętych ochroną przed wypowiedzeniem jest niewystarczające, gdyż zbytnio ogranicza zakres ochrony. Nowa regulacja pozwala zaś dostosować niezbędną ochronę w zależności od potrzeb danego przedsiębiorcy. Tego rodzaju uelastycznienie przepisów z całą pewnością poprawi pozycję dłużnika. Dotychczas nierzadko dochodziło bowiem do sytuacji, w których dłużnik nie został objęty ochroną z uwagi na nieuwzględnienie danego rodzaju umowy w przepisie. Przykładowo, dłużnik korzystał z ochrony przed wypowiedzeniem umów tzw. leasingu operacyjnego, podczas gdy umowy tzw. leasingu finansowego mogły być dłużnikowi wypowiadane na normalnych zasadach. W praktyce bardzo utrudniało to dalsze prowadzenie działalności – a co za tym idzie zmniejszało szansę na powodzenia całego postępowania.
NADZORCA PRZYGOTUJE SPIS UMÓW OBJĘTYCH OCHRONĄ
Zgodnie z wprowadzonymi przepisami określenie umów o podstawowym znaczeniu dla dłużnika będzie zadaniem nadzorcy sądowego. Po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego wybrany przez sąd nadzorca sądowy będzie więc musiał sporządzić listę, w której wskaże które umowy – prócz tych wymienionych w ustawie – mają korzystać z ochrony. Nie istnieje przy tym żadna ustawowa definicja umów o „podstawowym znaczeniu” dla dłużnika. Rozstrzygnięcie w tym zakresie pozostawione jest nadzorcy sądowemu i będzie zależeć od szczegółowych okoliczności konkretnej sprawy. Można jednak wskazać, iż do umów objętych ochroną mogą się zaliczać wspomniane umowy leasingu finansowego, umowy zlecenia, dostawy, czy też umowy ramowe regulujące zasady współpracy pomiędzy dłużnikiem oraz kontrahentami.
PODSUMOWANIE
Nowelizacja przepisów prawa restrukturyzacyjnego przyniosła pozytywną zmianę w postaci szerszej ochrony dłużnika przed wypowiedzeniem umów. Co prawda nie zmieniły się ogólne zasady dotyczące ustawowej ochrony, jednak doszło do znaczącego poszerzenia spektrum umów nią objętych. Obecnie postępowanie restrukturyzacyjne nie chroni już tylko sztywno określonych rodzajów umów, lecz wszystkie najważniejsze z perspektywy danego dłużnika. Możliwość dopasowania zakresu ochrony z całą pewnością obędzie się korzyścią dla dłużników oraz zwiększy szansę na pozytywne zakończenie postępowania restrukturyzacyjnego.
